ऐतिहासिक स्थळे
लेण्याद्री बुद्ध लेणी
लेण्याद्री लेण्यांच्या आठव्या गुहेत गिरिजात्मज गणपतीचे देऊळ आहे. या गुहेला गणेश लेणी असेही म्हणतात. देवळात पोहोचण्यासाठी ३०७ पायऱ्या चढाव्या लागतात. या मंदिराचे वैशिष्ट्य म्हणजे ते पूर्णपणे एका अखंड दगडापासून बनलेले आहे आणि डोंगर खोदून तयार केलेले आहे. लेण्याद्री बुद्ध लेणी पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर तालुक्यात स्थित आहेत.
डॉ. अलेक्झांडर गिब्सन पॅगोडा
जुन्नर-ओझर रस्त्यावर येडगाव धरणाच्या विस्तीर्ण जलाशयाच्या काठावर एक अद्वितीय आणि शांत ठिकाण आहे. येथे एक दगडी पॅगोडा आहे जो दूरवरूनच लक्ष वेधून घेतो. या दगडी स्तंभावर कोरलेला मजकूर डॉ. अलेक्झांडर गिब्सन यांच्या सन्मानार्थ आहे. त्यांच्या कार्याचा गौरव करण्यासाठी हा पॅगोडा उभारण्यात आला आहे.
गुप्त विठोबा – बांगरवाडी –बेल्हे
गुप्त विठोबा मंदिर हे पुणे जिल्ह्यातील बेल्हे गावाजवळील बांगरवाडीमध्ये वसलेले आहे. विठोबाची उपासना महाराष्ट्रात खूप पूर्वीपासून चालत आलेली आहे, आणि गुप्त विठोबा मंदिर हे मंदिर या उपासनेचा एक अविभाज्य भाग आहे. मंदिराच्या परिसरात घनदाट जंगल आणि नैसर्गिक सौंदर्य आहे, जे पर्यटकांना आकर्षित करते.
कुंडेश्वर मंदिर, कोयंडे
कोयंडे गावातील कुंडेश्वर मंदिर हे ऐतिहासिक आणि धार्मिक दृष्टिकोनातून एक अत्यंत महत्त्वाचे ठिकाण आहे. हे मंदिर यादव वंशाच्या राजवटीत बांधले गेले होते, जे १२व्या आणि १३व्या शतकात फुलले होते. मंदिराच्या स्थापनेबद्दल अनेक पौराणिक कथा आणि स्थानिक लोककथा आहेत, ज्यामुळे या मंदिराचे महत्त्व अधिकच वाढते.
नागेश्वर मंदिर, खिरेश्वर
नागेश्वराचे हे मंदिर म्हणजे खऱ्या अर्थाने दगडातील सोनेच. मालशेज घाट सर्वांनाच परिचित आहे. या घाटाजवळ पिंपळगाव जोगा धरण आहे. या धरणापासून किंवा पिंपळगाव जोगा धरण ओलांडून खिरेश्वर गावातील नागेश्वर मंदिराकडे पिंपळगाव जोगा धरणाच्या काठावरून जाऊ शकतो. हरिश्चंद्रगडला जाणारे बहुतेक लोक खिरेश्वर गावातून जातात.
अंबा-अंबिका लेणी
अंबा-अंबिका लेणींची निर्मिती इ.स.पूर्व पहिल्या शतकात झाली होती. अंबा -अंबिका लेणी जुन्नर तालुक्यातील मानमोडी टेकडीवर स्थित आहेत. या प्राचीन लेण्यांचा धार्मिक आणि सांस्कृतिक वारसा उल्लेखनीय आहे. येथे आंब्याच्या झाडाखाली विराजमान जैन देवता अंबिकेची मूर्ती आहे, ज्यावरून या लेण्यांना ‘अंबा-अंबिका’ हे नाव मिळाले आहे.
तुळजा भवानी लेणी
तुळजा भवानी लेणी जुन्नर तालुक्यातील एक महत्त्वपूर्ण बौद्ध लेणी समूह आहे. शिवनेरी किल्ल्याच्या पश्चिम बाजूस कड़ेलोटाच्या पायथ्याजवळ सुमारे तीन किलोमीटर लांबीच्या टेकडीच्या जवळ, ठाकरवाडी गावाच्या शेवटी ही लेणी स्थित आहेत. जुन्नर तालुका भारतातील सर्वाधिक लेण्यांचा ठेवा असलेला प्रदेश आहे, आणि त्यातील तुळजा भवानी लेणी ही एक प्राचीन आणि महत्त्वपूर्ण वारसा स्थळ आहे.
विघ्नेश्वर मंदिर, ओझर
विघ्नहर गणपतीचे मंदिर ओझर गावात स्थित आहे, जे पुणे जिल्ह्यातील एक महत्त्वपूर्ण धार्मिक स्थळ आहे. हे देऊळ अष्टविनायकांपैकी एक असून, श्री विघ्नहर गणपतीला विघ्नेश्र्वर म्हणूनही ओळखले जाते. “विघ्न” म्हणजे कार्यात येणारी अडचण, आणि “हर” म्हणजे ती अडचण दूर करणारा. त्यामुळे, श्री विघ्नहर हा भक्तांच्या जीवनातील विघ्न दूर करणारा देवता मानला जातो. हा अष्टविनायकांपैकी सर्वात श्रीमंत गणपती मानला जातो.
कुकडेश्वर मंदिर
कुकडेश्वर मंदिर पुणे जिल्ह्यातील जुन्नरपासून १५ किलोमीटर अंतरावर कुकडी नदीच्या तीरावर स्थित आहे. हे 12 व्या शतकातील शिवमंदिर हेमाडपंथी स्थापत्यशास्त्रानुसार बांधले गेले आहे. मंदिराच्या उत्तरेस कुकडी नदी वाहते, ज्यामुळे मंदिराचे सौंदर्य अधिकच वाढते. हे मंदिर कुकडी नदीच्या तीरावर वसलेले आहे, आणि याच ठिकाणी कुकडी नदीचा उगम होतो.
श्री ब्रह्मनाथ देवस्थान, पारुंडे
शिवजन्मभूमी जुन्नर तालुक्यातील पारुंडे गावात वसलेले श्री ब्रह्मनाथ देवस्थान हे प्राचीन आणि अतिशय सुंदर कोरीवकामाने अलंकृत असे मंदिर आहे. हे मंदिर आपल्या स्थापत्यकलेमुळे आणि नाथ संप्रदायाच्या प्रभावामुळे विशेष प्रसिद्ध आहे. पारुंडे गाव, जो शांत आणि सुंदर निसर्गाच्या सानिध्यात वसलेला आहे, या मंदिराच्या आकर्षकतेने अधिकच प्रसिध्द झाले आहे. मंदिराची उंची सुमारे ८६० मीटर आहे, आणि ते गावातील प्रमुख ग्रामदेवस्थान म्हणून ओळखले जाते.