जुन्नर तालुक्याच्या पश्चिम घाट परिसरातील संवेदनशील सडे पठारे जैवविविधतेच्या दृष्टीने व पर्यटनदृष्ट्या संवर्धन आराखडा वन, पर्यटन, आदिवासी आणि ग्रामविकास विभागाच्या वतीने करण्यात येणार असल्याची माहिती जुन्नर वनविभागाचे उपवनसंरक्षक अमोल सातपुते यांनी दिली.
त्यामुळे आदिवासी समाजाच्या वैशिष्ट्यपूर्ण कला संस्कृती आणि पर्यावरणाच्या संवर्धनातुन शाश्वत उत्पन्नाचा

स्रोत निर्माण होणार आहे.

जुन्नर पर्यटन समग्र विकास आराखड्यांतर्गत पश्चिम घाट परिसरातील हिवरे पठार, सुकाळवेढे, आंबे, हातवीज परिसरातील वैशिष्ट्यपूर्ण पठारे आहेत. पठारे अतिसंवेदनशील जैवविविधतेचा ठेवा असल्याने पठारांची पाहणी उपवनसंरक्षक सातपुते यांनी केली. A

यावेळी वनपरिक्षेत्र अधिकारी प्रदिप चव्हाण, जैवविविधता संशोधक आणि संवर्धक प्रा. डॉ. संजय रहांगडले, वरसुबाई देवस्थान ट्रस्टचे अध्यक्ष दत्ता गवारी, चिमा जावळे, वनाधिकारी उपस्थित होते.

जुन्नर पर्यटन समग्र विकास आराखड्यामध्ये पश्चिम घाट परिसरातील विविध आदिवासी गावांचा समावेश करण्यात आला आहे. विकास आराखडा तयार करताना पर्यावरणाला बाधा होणार नाही याची काळजी घेण्यात यावी अशी सूचना पालकमंत्री अजित पवार यांनी दिलेल्या आहेत.

सातपुते यांनी जैवविविधता संशोधक आणि संवर्धक प्रा. डॉ. संजय रहांगडले यांच्यासह पठारांची पाहणी करून विविध प्रकारची गवते, फुले, झुडूप, जलसंवर्धनासाठी उपयुक्त पठारावरील दुर्मिळ जैवविविधतेची माहिती घेतली. जैवविविधतेमुळे भूगर्भातील पाण्याचे पुनर्भरण होत आहे.
जैवविविधता प्रदेशाधिष्ठीत असून त्याचे संवर्धन झाले नाही तर भविष्यात पाण्याचे दुर्भिक्ष्य निर्माण होण्याचा धोका आहे. त्यामुळे पर्यटन विकास होत असताना पठारांच्या संवर्धनाचा आराखडा तयार केला जात आहे असे उपवनसंरक्षक अमोल सातपुते यांनी सांगितले.

डॉ. रहांगडले म्हणाले की, सडे पठारांचा परिसर समुद्रसपाटीपासून अंदाजे 1 हजार 100 मीटर उंचीवर आहे. यातील हिवरे पठार विस्तीर्ण गवताळ पठार आहे. गवतांमधे व डोंगर उतारावर विविध स्थानबद्ध वनस्पतींचा अधिवास आहे.

विविधतेने नटलेल्या पठारावर संपूर्ण जगासाठी शेषगिरीया सह्याद्रीका, सिरोपेजीया महाबली, सिरोपेरीया रोली, स्मिथिया आघारकरी, आर्थ्याक्सान जुन्नरेन्सीस, लुकास देवडीकरी, इसाकने बोरी, जस्नेला निग्लेटा वनस्पतीचे नवीन संशोधन करण्यात आले आहे.

पठारावर आयसोइटिस दिक्षीती, म्युकूना संजप्पी, हेबेनेरिया मार्जिरीटा, हेलेनेरिया ब्रेचिफायला, ऑफीओग्लासमच्या चार ते पाच प्रजाती, जस्टीसिया करोमंडलीना, सितेची आसवे, मेकी, करटूली व इतर अनेक वनस्पतींचा अधिवास असलेले हे समृद्ध दुर्मिळ पठार असून, अभ्यासकांसाठी एक पर्वणी आहे. त्यामुळे या पठारांचे संवर्धन होणे गरजेचे आहे.
संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या संकटग्रस्त यादीतील प्रजातींचा अधिवास

हिवरे पठार, सुकाळवेढे आणि आंबेहातवीज हा जैवविविधतेने समृद्ध प्रदेश आहे. या पठारावरील जैवविविधता संयुक्त राष्ट्र संघाच्या आंतरराष्ट्रीय जैवविविधता संरक्षण संघटना (आययुसीन) च्या संकटग्रस्त प्रजातींच्या यादीत समाविष्ट आहेत, त्यामुळे या नैसर्गिक वारशाचे जतन आणि संवर्धन करणे आपले आद्य कर्तव्य आहे.

कास पठारबाबत उपमुख्यमंत्र्यांकडून चिंता व्यक्त

अर्थ व नियोजन मंत्री अजित पवार यांनी नारायणगांव येथे जुन्नर पर्यटन विकास आराखड्याच्या बैठकीत पर्यावरणाला बाधा ठरणार नाही असा विकास आराखडा करण्याच्या सूचना दिल्या होत्या.
तर वारसा स्थळाच्या यादीत समावेश असलेल्या कास पठाराच्या ऱ्हासाबाबत चिंता व्यक्त केली होती.

पर्यटकांच्या गर्दीमुळे पठारावरील जैवविविधतेचे होणारे नुकसान टाळण्यासाठी पठाराला तारेचे कुंपण घातले.

मात्र कुंपनामुळे गायी म्हशींचे चरणे बंद झाले आणि पठारावर पडणाऱ्या शेण आणि मूत्रापासून जो नैसर्गिक फायदा होत होता तो होणे बंद झाला. असा प्रकार जुन्नर तालुक्यातील पठारांचा होऊ नये यासाठी वन विभागाच्या वतीने खबरदारी घेतली जात आहे.

पठारालगत असलेल्या गावांमध्ये मोठ्याप्रमाणावर जैवविविधता आहे. त्यामुळे परिसरातील आदिवासी महिलांना मधमाशी पालनाचे प्रशिक्षण देऊन मधमाशीपालनाच्या पेट्या बसविण्यात येणार आहे. मधमाशांच्या माध्यमामतुन परागीभवन होण्यास मदत होऊन स्थानिक जैवविविधता संवर्धनास मदत होणार आहे.

यासाठी मधमाशी पालन केंद्र आणि आदिवासी विकास विभागासोबत बोलून मधाचा विशेष बॅण्ड बनवून महिलांना रोजगार निर्मिती करणार आहे. अमोल सातपुते, उपवनसंरक्षक जुन्नर